Komisja Europejska podpisała 13 grudnia 2021 r. w Brukseli umowę o wartości 35 mln euro z polskim Bankiem Gospodarstwa Krajowego dotyczącą ustanowienia mechanizmu wspierającego państwa członkowskie UE w przekazywaniu szczepionek przeciwko COVID-19 do państw Partnerstwa Wschodniego.
Umowa jest wynikiem ustaleń pomiędzy premierem RP Mateuszem Morawieckim a unijnym komisarzem do spraw sąsiedztwa i rozszerzenia Olivérem Várhelyim w sprawie zintensyfikowania wsparcia w zakresie COVID-19 zgodnie z aktualnymi priorytetami Partnerstwa Wschodniego. Komisja Europejska wraz z Polską opracowała innowacyjny mechanizm zwiększenia sprawiedliwego dostępu do szczepionek w regionie.
Komisarz do spraw sąsiedztwa i negocjacji w sprawie rozszerzenia Olivér Várhelyi powiedział:
„Jestem wdzięczny, że Polska zgłosiła się koordynować ten mechanizm, który niewątpliwie pomoże ocalić życie ludziom w naszych krajach partnerskich poprzez zwiększenie dostępności szczepionek. Jest to unijna solidarność w działaniu i jestem głęboko przekonany, że mechanizm ten pomoże przyspieszyć odbudowę po pandemii w regionie i zwiększyć ogólną długoterminową odporność zdrowotną, co jest jednym z priorytetów Partnerstwa Wschodniego”.
Minister spraw zagranicznych RP Zbigniew Rau powiedział:
„Państwa Partnerstwa Wschodniego znajdują się wśród głównych priorytetów polskiej współpracy rozwojowej i z tego względu co roku realizujemy i finansujemy wiele projektów rozwojowych. Inicjatywa TeamEurope koordynowana i wspierana przez Polskę, której celem jest bezpłatny, sprawiedliwy i zrównoważony dostęp do szczepień przeciw COVID-19 w państwach Partnerstwa Wschodniego, to kolejny przykład solidarności z tym regionem".
Dostarczanie szczepionek przez państwa członkowskie UE, koordynowane przez Polskę, będzie gestem solidarności z krajami PW we wspólnej walce z pandemią COVID-19 oraz jej skutkami społecznymi i gospodarczymi.
Rolą Ministerstwa Spraw Zagranicznych będzie pomoc w dopasowywaniu liczby szczepionek udostępnianych przez państwa członkowskie do zmieniających się potrzeb w krajach Partnerstwa Wschodniego, nadzorowanie niezbędnych ustaleń z producentami szczepionek oraz dbanie o odpowiednie informowanie o projekcie solidarności szczepionkowej i jej eksponowanie zarówno w krajach PW, jak i w UE.
W przypadku odsprzedaży, Bank Gospodarstwa Krajowego wykorzysta wkład unijny do wypłaty rekompensaty za szczepionki państwom członkowskim będącym darczyńcami, na zasadzie non profit. Program będzie realizowany do czerwca 2023 r. lub do wyczerpania środków.
Prezes Zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego Beata Daszyńska-Muzyczka, powiedziała: „W tym projekcie, realizowanym wspólnie z Ministerstwem Spraw Zagranicznych, po raz pierwszy ogrywamy rolę partnera Komisji Europejskiej w przekazywaniu pomocy rozwojowej do innych krajów. Pomagamy w walce z pandemią koronawirusa – dzięki naszym wspólnym staraniom, osobom potrzebującym w państwach Partnerstwa Wschodniego zostanie przekazanych od dwóch do kilkunastu milionów szczepionek. Nasz udział w tym projekcie nie byłby możliwy bez wcześniejszego uzyskania akredytacji od Komisji Europejskiej i statusu partnera wykonawczego. Jest to kolejny etap zacieśniania współpracy z zagranicznymi instytucjami, a tym samym wzmacniania pozycji naszego kraju na arenie międzynarodowej”.
Kwota 35 mln euro z Instrumentu Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej jest wyrazem wzmożonych działań UE w ramach dążenia TeamEurope do dzielenia się szczepionkami, aby wspólnie reagować na pandemię COVID-19, wspierając naszych partnerów. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że według stanu na koniec listopada 2021 r. pełną dawkę szczepienia przeciwko COVID-19 w państwach Partnerstwa Wschodniego przyjęło średnio jedynie 25,3%[1] populacji, podczas gdy poziom zaszczepienia pracowników służby zdrowia wynosi 70,3%. Powołany mechanizm pomoże krajom partnerskim osiągnąć wyszczepialność zbliżoną do docelowych poziomów określonych przez WHO w globalnej strategii szczepień: 40% populacji każdego kraju do końca 2021 r. i 70% do połowy 2022 r.
Zgodnie z przewidywaniami pierwsza dostawa w ramach mechanizmu zostanie zrealizowana w grudniu z Portugalii do Armenii. Wiele państw członkowskich wyraziło już wolę udziału w programie.
Kontekst
Wsparcie udzielone przez UE krajom Partnerstwa Wschodniego w radzeniu sobie ze skutkami pandemii wynosi ponad 2,5 mld euro z przeznaczeniem na pomoc w walce z kryzysem zdrowotnym i w odbudowie społeczno-gospodarczej.
Blisko jedną trzecią wszystkich dawek szczepionki podanych w krajach Partnerstwa Wschodniego dostarczyła Unia Europejska – bezpośrednio w ramach dzielenia się szczepionkami albo za pośrednictwem programu COVAX.
Te działania uzupełniają główne starania podejmowane przez UE, aby zmniejszyć wpływ COVID-19 na zdrowie, polegające na zapewnieniu szybkiej i bezpiecznej dystrybucji szczepionek przeciwko COVID-19 i wspieraniu zmian strukturalnych w systemach ochrony zdrowia. Kiedy wybuchła pandemia, na początku 2020 r., UE finansowała dostawy sprzętu o krytycznym znaczeniu i świadczenie pomocy technicznej za pośrednictwem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Od lutego 2021 r. kraje Partnerstwa Wschodniego otrzymują wsparcie z kolejnego programu WHO finansowanego przez UE, którego celem jest poprawa ich zdolności do absorpcji szczepionek przez zwiększanie gotowości i możliwości dystrybucji.
To działanie jest uzupełnieniem programu COVAX, który stanowi poświęcony szczepieniom filar inicjatywy, jaką jest zwiększenie dostępu do narzędzi walki z COVID-19 – globalna współpraca na rzecz przyspieszonego rozwoju, produkcji i sprawiedliwego dostępu do testów, terapii i szczepionek przeciwko COVID-19. TeamEurope należy do głównych darczyńców w tej inicjatywie, finansując kwotą ponad 3 mld euro program COVAX, najważniejszy globalny instrument zapewniający sprawiedliwy i równy dostęp do szczepionek przeciwko COVID-19, będący wyrazem międzynarodowej solidarności szczepionkowej.
[1] WHO/Europe COVID-19 Vaccine Programme Monitor - dane zgłoszone oficjalnie do WHO odzwierciedlają aktualną sytuację w 46. tygodniu epidemii w 2021 r. i zostały przekazane przed 23 listopada 2021 r.
